เมื่อเริ่มแรกการก่อตั้งมหาวิทยาลัยรามคำแหง พื้นที่เดิมที่ใช้สถานที่ตั้งของมหาวิทยาลัย คือ สถานที่แสดงสินค้านานาชาติของประเทศไทย (International World Fair) ซึ่งอยู่ในความดูแลของกรมเศรษฐสัมพันธ์ กระทรวงเศรษฐการ ปัจจุบัน คือ กรมส่งเสริมการส่งออก กระทรวงพาณิชย์ และในปี พ.ศ. 2509 ได้กำหนดจัด “งานแสดงสินค้านานาชาติแห่งเอเชีย (ASIA International Trade Fair) ครั้งที่ 1” ระหว่างวันที่ 17 พฤศจิกายน - 10 ธันวาคม พ.ศ. 2509 และภายหลังจากการจัดงานแสดงสินค้านานาชาติเสร็จสิ้นลง รัฐบาลก็ไม่ได้มีกิจกรรมอื่นใดในสถานที่แห่งนี้อีก

ในการเตรียมพื้นที่สำหรับการจัดตั้งมหาวิทยาลัย จากคำสัมภาษณ์ตอนหนึ่งในหนังสือพลิกปูมรามคำแหงของ รองศาสตราจารย์วิศิษฐ์ ทวีเศรษฐ ผู้มีบทบาทในการร่วมก่อตั้งมหาวิทยาลัย ได้กล่าวถึงเหตุการณ์ในช่วงหาสถานที่จัดตั้งมหาวิทยาลัย โดยการบุกเบิกของ รองศาสตราจารย์ ดร.ศักดิ์ ผาสุกนิรันต์ ไว้ว่า “…อาจารย์มุดรั้วเข้าไปดูสถานที่กันเงียบ ๆ ข้างในเป็นพื้นที่ 360 ไร่ อาคารแสดงสินค้าต่างๆ ก็ยังมีสภาพที่ใช้ได้อยู่ เพียงแค่ปรับปรุงเล็กน้อยก็ใช้ได้แต่ถนนยังไม่มีการลาดยาง พื้นผิวเลยขรุขระ ทำให้การคมนาคมไม่สะดวก การดูสถานที่วันนั้นจบลงด้วยการตัดสินใจ ของ รองศาสตราจารย์ ดร.ศักดิ์ ผาสุกนิรันต์ ที่เลือกปักธงดินแดนที่เคยเป็นอาคารแสดงสินค้านานาชาติที่รกร้าง ของกรมเศรษฐสัมพันธ์ กระทรวงเศรษฐการ ย่านหัวหมาก เป็นภูมิรัฐศาสตร์ในการสร้างตลาดวิชาแห่งมหาวิทยาลัยรามคำแหง...”

จนกระทั่ง ในปี พ.ศ. 2514 หลังจากมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศใช้พระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยรามคำแหงในราชกิจจานุเบกษา คณะกรรมการเตรียมการเปิดมหาวิทยาลัยรามคำแหง ได้ทำเรื่องขอใช้สถานที่แสดงสินค้านานาชาติ ของกรมเศรษฐสัมพันธ์มาใช้เป็นสถานที่ตั้งมหาวิทยาลัยรามคำแหง ขณะนั้นได้ดัดแปลงสถานที่เพียงเล็กน้อยจากอาคารเก่าในพื้นที่หลายหลังถูกซ่อมแซมและทำความสะอาดปรับปรุงให้อยู่ในสภาพที่ใช้งานได้ รวมทั้งทาสีใหม่เพื่อใช้เป็นอาคารเรียนและอาคารปฏิบัติงานของคณาจารย์และเจ้าหน้าที่ ก่อนที่อาคารเหล่านั้นจะผุพังลงไปตามกาลเวลา ตัวอย่างเช่น หมายเลข 5 ตามแผนผังภาพที่ 2 คือ ห้องประชุมและโรงภาพยนตร์แบบพานอรามาและพานาวิชัน ก่อสร้างโดย บริษัทน้ำมันเชลล์ มหาวิทยาลัยได้นำมาปรับปรุงซ่อมแซมใหม่ และใช้ชื่อว่าอาคาร AD1 สำหรับใช้เป็นที่ทำการของสำนักงานอธิการบดี รวมถึง 4 คณะที่เปิดทำการเรียนการสอนในระยะเริ่มแรกด้วย คือ คณะนิติศาสตร์มีที่ทำการอยู่ ณ อาคารกลางน้ำ (ปัจจุบันเป็นสถานที่ทำการสภาคณาจารย์ของมหาวิทยาลัยรามคำแหง) อาคารชั้นเดียว ตั้งอยู่บริเวณอาคารสำนักบริการทางวิชาการและทดสอบประเมินผลปัจจุบัน ซึ่งรู้จักกันในนาม "ตึกเล้าไก่" หรือ "อาคารไม้" มีชื่อว่า BB (Business Administration Building) เป็นหนึ่งในอาคารงานแสดงสินค้านานาชาติ ครั้งที่ 1 เป็นที่ทำการของคณะบริหารธุรกิจ หรือตึกภัตตาคารในงานแสดงสินค้าลักษณะเป็นตึกรูปวงกลมชั้นเดียว เป็นอาคารที่ทำการของคณะมนุษยศาสตร์หลังแรก และอาคารรูปทรงกลม ของงานแสดงสินค้านานาชาติ เป็นอาคารที่ทำการชั่วคราวของคณะศึกษาศาสตร์ เป็นต้น

ต่อมาคณะกรรมการเตรียมการเปิดมหาวิทยาลัยรามคำแหง ได้สร้างอาคารเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เช่น ตึก NB ต่างๆ อาคารคณะบริหารธุรกิจ อาคารสำนักหอสมุดกลาง อาคารคณะมนุษยศาสตร์ เป็นต้น ในเวลาต่อมากรมเศรษฐสัมพันธ์เห็นว่า พื้นที่ทำงานของกรมฯ เริ่มน้อยลงจึงจะขอสถานที่คืน ภายหลังจึงมีมติคณะรัฐมนตรีอนุญาตให้มหาวิทยาลัยรามคำแหงใช้สถานที่ต่อไปได้

จากนั้นได้มีการประชุมคณะกรรมการที่ปรึกษาของสภามหาวิทยาลัยรามคำแหง (ทปม.) ครั้งที่ 21/2526 วันอังคารที่ 10 พฤษภาคม 2526 วาระที่ 1.1 เรื่องส่งมอบอาคารที่ทำการกรมพาณิชย์สัมพันธ์ ที่หัวหมาก ซึ่งเดิมมีที่ทำการอยู่ด้านหลังบริเวณมหาวิทยาลัยรามคำแหง ได้ย้ายที่ทำการใหม่ไปอยู่ถนนรัชดาภิเษก นั้น กระทรวงพาณิชย์ ได้มีหนังสือแจ้งมายังมหาวิทยาลัย โดยให้ความเห็นชอบในการที่กรมพาณิชย์สัมพันธ์จะส่งมอบอาคารที่ทำการกรมพาณิชย์สัมพันธ์ โกดัง และอาคารเรือนพักคนงาน และกรมพาณิชย์สัมพันธ์ได้มอบอาคารดังกล่าวให้แก่มหาวิทยาลัยรามคำแหงแล้ว เมื่อวันที่ 14 เมษายน 2526 ณ ที่ทำการอาคารกรมพาณิชย์สัมพันธ์ที่หัวหมาก ยกเว้นโกดังอีก 1 หลัง ยังมิได้มอบ เนื่องจากยังมีพัสดุของกรมพาณิชย์สัมพันธ์เก็บอยู่

และเมื่อกรมพาณิชย์สัมพันธ์ได้ขนย้ายพัสดุออกจากโกดังเรียบร้อยแล้ว จึงขอส่งมอบโกดังอีก 1 หลัง พร้อมกุญแจ รายละเอียดอาคารที่ส่งมอบมหาวิทยาลัยรามคำแหง มีดังนี้

• อาคารที่ทำการตึก 2 ชั้น จำนวน 2 หลัง
• โกดัง จำนวน 2 หลัง
• พื้นที่บ้านพักคนงานเรือนแถว 2 ชั้น (15 ห้อง) จำนวน 3 หลัง

มหาวิทยาลัยได้ดำเนินการทำหนังสือขอขึ้นทะเบียนที่ราชพัสดุกับกรมธนารักษ์ ซึ่งมหาวิทยาลัยจะได้พิจารณาใช้ประโยชน์จากอาคารที่รับมอบดังกล่าวให้เป็นที่ทำการของหน่วยงานของมหาวิทยาลัยที่ยังมีปัญหาในเรื่องสถานที่ เช่น ความคับแคบ หรือไม่เหมาะสม เป็นต้น

อาคารทั้ง 2 หลัง ดังกล่าวยังมีเค้าโครงเดิมของอาคารที่ทำการกรมพาณิชย์สัมพันธ์ ตั้งแต่มีการจัดงานแสดงสินค้านานาชาติแห่งเอเชีย (ASIA International Trade Fair) ครั้งที่ 1 เมื่อปี 2509 หากแต่มีการปรับปรุงอาคารอยู่เป็นระยะซึ่งได้ใช้พื้นที่เป็นที่ทำการของสาขาวิชาการแพทย์แผนไทย คณะวิทยาศาสตร์ ตั้งอยู่ติดกันกับพื้นที่เตรียมก่อสร้างอาคารใหม่ และพื้นที่ทำการของภาควิชาสถิติ คณะวิทยาศาสตร์ ตั้งอยู่ระหว่างที่ทำการของสาขาวิชาการแพทย์แผนไทย และ ที่ทำการคณะวิศวกรรมศาสตร์ (อาคารลายสือไท) จนถึงปัจจุบัน

----------------------------

เอกสารอ้างอิง:

• ไพบูลย์ ภูริเวทย์ (บรรณาธิการ). (2526, เมษายน, 23). รับมอบตึก. ข่าวรามคำแหง, หน้า 1. มหาวิทยาลัยรามคำแหง, คณะมนุษยศาสตร์, ภาควิชาสื่อสารมวลชน, พลิกปูมรามคำแหง. (2551). ที่ดินรามคำแหง มาได้ยังไงนะ. กรุงเทพฯ : ผู้แต่ง.
• มหาวิทยาลัยรามคำแหง, สำนักงานอธิการบดี, รายงานการประชุมคณะกรรมการที่ปรึกษาของสภามหาวิทยาลัย (ทปม.) ครั้งที่ 21-40 พ.ศ. 2526. (2526). เรื่องส่งมอบอาคารที่ทำการกรมพาณิชย์สัมพันธ์ที่หัวหมาก (กรมพาณิชย์สัมพันธ์). กรุงเทพมหานคร: ผู้แต่ง.
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติ.แผนผังบริเวณโรงละครศิลปากร กรมศิลปากร ผจศธ 0701/346 แผนผังแสดงบริเวณจัดงานแสดงสินค้านานาชาติ ครั้งที่ 1 ที่กรุงเทพฯ (14 ธ.ค. 2508)

---------------------------------

*เรียบเรียงโดย สุฑามาส ดัสดูล บรรณารักษ์ชำนาญการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง (2568, กรกฎาคม 31)

* Content จัดทำโดย เวธกา บุณยะฤทธิ์ บรรณารักษ์ปฏิบัติการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง (2568, สิงหาคม 5)