ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย (นามเดิม บรรพต วีระสัย) คือหนึ่งในบุคคลสำคัญผู้บุกเบิกและวางรากฐานอันแข็งแกร่งให้แก่การศึกษารัฐศาสตร์ในประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง ท่านเป็นนักปราชญ์ผู้รอบรู้ นักคิด นักสร้างสรรค์ และนักบริหารการศึกษา ที่มีคุณูปการต่อวงการวิชาการอย่างใหญ่หลวง

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย มีภูมิลำเนาเดิมอยู่ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา หลังจากจบการศึกษาชั้นประถมศึกษา ท่านได้ย้ายเข้ามาศึกษาต่อในกรุงเทพมหานคร โดยจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 จากโรงเรียนไทยประสาทวิทยา และศึกษาต่อในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2-6 ที่โรงเรียนวัดบพิตรพิมุข ซึ่งในระหว่างนั้น ท่านได้แสดงความสามารถทางวิชาการอย่างโดดเด่น ด้วยการสอบได้ที่ 1 มาโดยตลอดตั้งแต่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6

หลังจากสำเร็จการศึกษาในระดับมัธยมศึกษา ท่านได้เข้าศึกษาต่อในชั้นเตรียมอุดมศึกษาที่โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพญาไท และสร้างชื่อเสียงอีกครั้งด้วยการ สอบได้ที่ 1 ของประเทศไทยในสาขาอักษรศาสตร์ จากนั้นจึงเข้าสู่รั้วมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และสำเร็จการศึกษาจากคณะสังคมศาสตร์ในปี พ.ศ. 2499

ด้วยความมุ่งมั่นและความเป็นเลิศทางวิชาการ ท่านได้รับทุนจากรัฐบาลไทยไปศึกษาต่อยังประเทศสหรัฐอเมริกา เริ่มต้นที่ University of Arkansas ก่อนจะย้ายไปศึกษาต่อที่ University of California, Berkeley ซึ่งเป็นสถาบันการศึกษาชั้นนำระดับโลก ท่านสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี B.A. (Honors thesis in Sociology) โดยมีวิทยานิพนธ์เกียรตินิยมสาขาสังคมวิทยา จากนั้นจึงศึกษาต่อในระดับบัณฑิตศึกษา และสำเร็จการศึกษา M.A. in Political Science และ Ph.D. in Political Science จาก University of California, Berkeley เช่นเดียวกัน (ระหว่างปี พ.ศ. 2500-2511) นอกจากนี้ ท่านยังได้รับเกียรติให้เป็นสมาชิกของ Pi Sigma Alpha, National Political Science Honor Society ซึ่งเป็นเครื่องยืนยันถึงความสำเร็จทางวิชาการในระดับสูง

หลังจากเดินทางกลับจากสหรัฐอเมริกา ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย ได้เริ่มต้นการทำงานในวงการวิชาการที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โดยดำรงตำแหน่ง เลขาธิการศูนย์วิจัยลานนาไทย (พ.ศ. 2511-2514) และ หัวหน้าภาควิชาสังคมวิทยา มานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ (พ.ศ. 2512-2514)

อย่างไรก็ตาม บทบาทสำคัญยิ่งที่ทำให้ท่านเป็นที่รู้จักและจดจำคือ การร่วมงานก่อตั้งมหาวิทยาลัยรามคำแหง กับศาสตราจารย์ ดร.ศักดิ์ ผาสุขนิรันต์ ในราวปี พ.ศ. 2511-2512 ท่านได้รับการแต่งตั้งเป็น กรรมการและเลขานุการคณะกรรมการเตรียมการจัดตั้งมหาวิทยาลัยรามคำแหง ในวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2513 ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความไว้วางใจในความรู้ความสามารถและวิสัยทัศน์ของท่าน

เมื่อมหาวิทยาลัยรามคำแหงเปิดดำเนินการในปี พ.ศ. 2514 ท่านได้โอนย้ายมาเป็นอาจารย์ประจำที่มหาวิทยาลัยแห่งนี้ และได้รับมอบหมายภารกิจสำคัญในการ เป็นผู้ก่อตั้งคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหงขึ้นในเวลาต่อมา ท่านดำรงตำแหน่งเป็น คณบดีผู้ก่อตั้งคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง ระหว่างปี พ.ศ. 2516-2520 นับเป็นผู้ที่วางรากฐานและทิศทางการพัฒนาให้กับคณะรัฐศาสตร์นับตั้งแต่วันแรกที่ก่อตั้ง

ในปี พ.ศ. 2520 ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย ได้รับการแต่งตั้งเป็น รองผู้อำนวยการสถาบันส่วนภูมิภาคว่าด้วยการอุดมศึกษาและการพัฒนา (Regional Institute of Higher Education and Development - RIHED) โดยไปปฏิบัติงานที่สำนักงาน ณ ประเทศสิงคโปร์เป็นเวลา 3 ปี (พ.ศ. 2520-2523)

หลังจากนั้น ท่านได้กลับมาสอนหนังสือที่มหาวิทยาลัยรามคำแหง และยังคงมีบทบาทสำคัญในการบริหาร โดยได้รับมอบหมายให้ รักษาการคณบดีคณะรัฐศาสตร์อีกหลายสมัย

ในปี พ.ศ. 2530 ท่านได้ดำรงตำแหน่ง รองอธิการบดีฝ่ายวิชาการ มหาวิทยาลัยรามคำแหง และเป็นผู้ริเริ่มสำคัญในการ จัดตั้งบัณฑิตศึกษาขึ้นเป็นครั้งแรกของมหาวิทยาลัยรามคำแหง ใน 4 คณะ คือ เศรษฐศาสตร์ บริหารธุรกิจ รัฐศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ (พ.ศ. 2530-2532) ท่านยังได้รับเกียรติเป็น ผู้อำนวยการบัณฑิตศึกษาคนแรกของคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง (พ.ศ. 2532-2533) ต่อมาในภายหลัง ท่านยังได้รักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการโครงการปรัชญาดุษฎีบัณฑิตทางสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง (พ.ศ. 2547-2562) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของท่านในการยกระดับคุณภาพการศึกษาระดับสูงของมหาวิทยาลัย

นอกจากบทบาทหลักที่มหาวิทยาลัยรามคำแหงแล้ว ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย ยังได้ดำรงตำแหน่งสำคัญอื่น ๆ อีกมากมาย อาทิ

• หัวหน้าโครงการจัดตั้งสาขารัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช และกรรมการสภาวิชาการ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช (พ.ศ. 2524-2525)
• ผู้อำนวยการโครงการพัฒนามหาวิทยาลัย ทบวงมหาวิทยาลัย (พ.ศ. 2525-2531)
• เป็นผู้บรรยายในสถาบันอุดมศึกษาหลายแห่ง รวมถึงมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ทั้งในระดับปริญญาตรีและบัณฑิตศึกษา
• เป็นผู้บรรยายประจำวิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร (วปอ.) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2513 ติดต่อกันนานกว่า 20 ปี ซึ่งแสดงถึงการยอมรับในความเชี่ยวชาญของท่านในระดับประเทศ

ท่านเป็นผู้มีองค์ความรู้และปัญญาที่นุ่มลึก มีความเชี่ยวชาญสูงในด้านสังคมวิทยา รัฐศาสตร์ สังคมศาสตร์ ศาสนา และวัฒนธรรม มีผลงานตำราและบทความวิจัยหลายชิ้น ซึ่งเป็นคุณูปการต่อวงการวิชาการอย่างมาก ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดคือ มหาวชิรมงกุฎไทย (ม.ว.ม.) เพื่อเป็นการเชิดชูเกียรติในคุณงามความดีและคุณูปการที่ท่านได้บำเพ็ญมาตลอดชีวิต

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค วีระสย ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2562 สิริรวมอายุ 81 ปี แม้ท่านจะจากไปแล้ว แต่คุณูปการและมรดกทางปัญญาที่ท่านได้สร้างสรรค์ไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการบุกเบิกและพัฒนามหาวิทยาลัยรามคำแหงและคณะรัฐศาสตร์ จะยังคงเป็นที่จดจำและเป็นแรงบันดาลใจให้กับนักศึกษาและบุคลากรในวงการศึกษาตลอดไป

---------------------------------

แหล่งอ้างอิง

• ข่าวรามคำแหง ปีที่ 4 ฉบับที่ 6, 15 มิถุนายน 2517.
• ข่าวรามคำแหง ปีที่ 17 ฉบับที่ 36, 11 มกราคม 2531.
• หนังสือบูชาพ่อขุน 2514.
• หนังสือที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.จิรโชค (บรรพต) วีระสย.
• หนังสือพิธีพระราชทานปริญญาบัตร รุ่น 2.

---------------------------------

* เรียบเรียงบทความเชิงประวัติศาสตร์ โดย เบ็ญจลักษณ์ ธรรมบุตร บรรณารักษ์ชำนาญการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง (2568, กรกฎาคม 15)

* Content จัดทำโดย เวธกา บุณยะฤทธิ์ บรรณารักษ์ปฏิบัติการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง (2568, กรกฎาคม 23)